معرفی چند نسخه خطی از آثار خیام در کتابخانه ملک
حکیم غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم، معروف به خیام نیشابوری (۴۴۰ تا ۵۱۷ هجری) از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ ایران و جهان، که علت شهرتش نبوغ و آگاهی فوق‌العاده در حکمت، ریاضی، نجوم و سرودن رباعی است. به نظر می‌رسد جز ملاحظات تاریخی، عظمت شگفت این شخصیت چندوجهی و نابغه روزگاران، به اندازه‌ای بر تاریخ اندیشه ایرانی اثر گذاشته که برخی پژوهندگان خیامشناس، بر این باورند که دو خیام/ خیامی وجود داشتند: خیام منجم و ریاضی‌دان، دیگری خیام شاعر.
معرفی چند نسخه خطی از آثار خیام در کتابخانه ملک
به مناسبت روز بزرگداشت حکیم عمر خیام نیشابوری (28 اردیبهشت)
علیرضا حیدری
یک قطعه شکسته نستعلیق خوش به شماره اموال 1393.03.00086؛ کتابت روز دوشنبه، شهر جمادی‌الثانی، سال1278 هجری
حکیم غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم، معروف به خیام نیشابوری (440 تا 517 هجری) از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ ایران و جهان، که علت شهرتش نبوغ و آگاهی فوق‌العاده در حکمت، ریاضی، نجوم و سرودن رباعی است. به نظر می‌رسد جز ملاحظات تاریخی، عظمت شگفت این شخصیت چندوجهی و نابغه روزگاران، به اندازه‌ای بر تاریخ اندیشه ایرانی اثر گذاشته که برخی پژوهندگان خیامشناس، بر این باورند که دو خیام/ خیامی وجود داشتند: خیام منجم و ریاضی‌دان، دیگری خیام شاعر.
برخی از دستاوردهای خیام:
* دسته‌بندی معادلات درجه اول تا سوم و یافتن راه حل عددی و هندسی برای آنها؛
* تعریف عدد مثبت حقیقی برای نخستین بار؛
* طرح مسائلی درباره هندسه اُقلیدُسی و باز کردن راه برای ظهور هندسه نااُقلیدُسی در قرون پسین؛
* بسیار عقیده دارند مثلث پاسکال را باید مثلث خیام نامید؛
* کارهای خیام در جبر بیشتر به عصر دکارت، پاسکال و نیوتون متعلق است تا به زمان خود خیام؛
* تدوین تقویم خورشیدی فعلی (جلالی یا خیامی) که دقیق‌ترین گاه‌شمار جهانی است؛
* سرایش تعدادی رباعی که به سبب ارزش‌های محتوائی‌اش چنان عالم‌گیر شد که آن رباعی‌های در کنار انبوهی از اشعار منسوب به خیام، در جهان پراکنده و به زبان‌های گوناگون ترجمه شد؛
و ... .
اکنون چهار نسخه از آثار خیام نیشابوری را در میان کتاب‌های خطی موجود در کتابخانه ملی ملک، از نظر می‌گذرانیم:
1- رسالۀ حکمة الکون و التکلیف، تألیف سال 473 هجری، از معدود آثار فلسفی برجای مانده از خیام به شماره اموال 829.2، کتابت سال 1020 به خط نستعلیق
2- رساله فی معرفة مقدار الذهب و الفضه فی الجسم المرکب منها که دربارۀ تعیین مقدار طلا و نقر از جسم مرکب از آن دو (آلیاژ آنها) است، به شمارۀ اموال 688.5، کتابت سال 930 هجری به خط شکسته نستعلیق
3- صفحه‌ای با نام فصل من شرح الحکیم عمربن الخیام فی تفسیر سبحان الملک‌القهار، به شماره اموال 4694.2، کتابت سال 1021 هجری به خط نستعلیق عبدالقادر اردوبادی در شیراز
4- رباعیات خیام، به شماره اموال 5561.6 کتابت 1242 هجری به خط نستعلیق فضلعلی‌خان بن اسماعیل قاجار قوانلو